H ΣΗΜΑΔΕΜΕΝΗ ΤΡΑΠΟΥΛΑ ΤΩΝ ΣΥΝΟΜΙΛΙΩΝ ΣΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ

από τον ΓΙΩΡΓΟ ΚΕΝΤΑ, επίκουρο Καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής

στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

Αγαπητοί Σύνεδροι,

Πριν από μερικούς μήνες έχει εκδοθεί ένα βιβλίο με τίτλο «Σημαδεμένη Τράπουλα». Αυτό το βιβλίο γράφτηκε από τους Αχιλλέα Αιμιλιανίδη, Μιχάλη Κοντό και Γιώργο Κέντα. Σε αυτό το βιβλίο αποκαλύπτονται τα έγγραφα των συνομιλιών στο Κυπριακό (2008-2009) και καταγράφεται το παρασκήνιο των συνομιλιών μεταξύ του Χριστόφια και του Μ. Α. Ταλάτ. Οι αποκαλύψεις του έχουν συζητηθεί και στην Επιτροπή Θεσμών του Κυπριακού Κοινοβουλίου. Δεν έχω σκοπό να παρουσιάσω το βιβλίο αυτό απόψε. Θα αναφερθώ μόνο σε ζητήματα που καταδεικνύουν την ωμή παρέμβαση του κ. Ντάουνερ οποία είναι «κυπριακής ιδιοκτησίας». Η παρουσίαση μου βασίζεται στο υπόμνημα που οι συγγραφείς του βιβλίου κατέθεσαν στην Επιτροπή Θεσμών τον Φεβρουάριο του 2011.
 και της ομάδας του στις συνομιλίες με τρόπο που αναιρούν τη θεωρία περί μίας διαδικασίας στο Κυπριακό η

Είμαι βέβαιος ότι όλα όσα θα πω απόψε δε θα σας προκαλέσουν έκπληξη. Γνωρίζετε, υποθέτω, ότι στο Κυπριακό υπήρχε πάντοτε ένα έντονο παρασκήνιο, το οποίο λειτουργούσε, σχεδόν αποκλειστικά, σε βάρος της ελληνοκυπριακής κοινότητας και της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτό, λοιπόν, που είναι ενδιαφέρον να συζητήσουμε στη συνέχεια είναι ο τρόπος με τον οποίο η ελληνοκυπριακή κοινότητα, η Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και ευρύτερες δημοκρατικές δυνάμεις στην Ελλάδα και αλλού θα μπορέσουν να σταματήσουν αυτό το φιάσκο, το οποίο πλήττει τη λειτουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και απαξιώνει το κύρος των ανθρώπων που τον εκπροσωπούν. Η δράση του κ. Ντάουνερ και της ομάδας του, όπως και άλλων που εμπλέκονται στην τρέχουσα διαδικασία, πλήττουν συστηματικά θεσμούς και πρόσωπα με τρόπο που δε συνάδει ούτε με τις αρχές ούτε με τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΔΕΙΚΝΥΟΥΝ ΤΙΣ ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΩΣ ΜΙΑ "ΣΗΜΑΔΕΜΕΝΗ ΤΡΑΠΟΥΛΑ"

Α. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει απόρρητο σημείωμα που αφορά στην συνάντηση του Καρλ Μπιλντ με τον Ταγιέ Μπρουκ Ζεριχούν, Ειδικό Αντιπρόσωπο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ στην Λευκωσία, η οποία έλαβε χώρα στις 24 Απριλίου 2009, πέντε ακριβώς χρόνια μετά το δημοψήφισμα του 2004. Αναφερόμενος στον απερχόμενο αντιπρόσωπο του ΟΗΕ Αλβάρο Ντε Σότο και στο τεράστιο απόθεμα γνώσης που υπήρχε από την προηγούμενη διαδικασία (δηλαδή το σχέδιο Ανάν), ο Μπιλντ ρώτησε τον Ζεριχούν κατά πόσο τα Ηνωμένα Έθνη είχαν πρόθεση να εισαγάγουν ιδέες και εμπειρίες

στην όλη διαδικασία. Ο Ζεριχούν αποκρίθηκε ότι τα Ηνωμένα Έθνη δίνουν όντως ιδέες σε διμερές επίπεδο, αλλά θα ήταν απερίσκεπτα τολμηρό να γίνει κάτι τέτοιο σε επίπεδο ολομέλειας στην παρούσα φάση, εφόσον οι πλευρές ακόμα βολιδοσκοπούν η μια την άλλη. Ο Μπιλντ συμφώνησε και πρόσθεσε ότι τα περιθώρια ελιγμών δεν μπορούν να κινηθούν πολύ πέραν του σχεδίου Ανάν. Και πρόσθεσε «ένα στοιχείο θεάτρου θα είναι απαραίτητο» («an element of theatre will be inevitable»).

Β. Σε συνάντηση του Ταγιέ Ζεριχούν με τον Αυστραλό Υπουργό Εξωτερικών Στήβεν Σμιθ, κατά την επίσκεψή του στην Κύπρο, στις 27 Οκτωβρίου 2008, ο Ειδικός Αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα χαρακτήρισε την Τουρκία ως ένα σημαντικό παίχτη, μια περιφερειακή δύναμη, γεγονός το οποίο δεν μπορούσε να αλλάξει. Είναι σημαντικό, σύμφωνα με τον κ. Ζεριχούν, να εμπλακεί η Τουρκία θετικά και εποικοδομητικά «ως μέρος της λύσης, κάτι με το οποίο θα αισθανόταν άνετα και όχι ως μέρος του προβλήματος». Μάλιστα ο Ειδικός Αντιπρόσωπος εξέφρασε διαφωνία με την άποψη ότι η Τουρκία εμποδίζει τους Τουρκοκύπριους στις συνομιλίες, «όπως ισχυρίζονται συχνά τα ελληνοκυπριακά ΜΜΕ».

Γ. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα πρακτικά της συνάντησης του Πάσκο με τον Αμερικανό Πρέσβη στην Κύπρο Frank Urbancic, στις 31 Ιουλίου 2009. Κατά την συνάντηση καθίσταται εμφανές πως τόσο ο Πάσκο, όσο και ο Urbancic θεωρούν πως η Τουρκία δεν είναι μέρος του προβλήματος και ότι η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να ασκήσει πιέσεις προς τους πραγματικούς «ταραχοποιούς», δηλαδή τους Ελληνοκυπρίους. Κατά την συζήτηση ο Πάσκο ανέφερε ότι η ΕΕ και οι άλλοι διεθνείς παίκτες, θα έπρεπε να ασκήσουν πιέσεις στους Ελληνοκυπρίους και να τους καταστήσουν σαφές ότι η διεθνής κοινότητα ανέμενε να βρεθεί λύση αυτή την φορά. Σημείωσε επίσης με απογοήτευση ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν ασκούσε αρκετές πιέσεις αυτή την φορά, ίσως λόγω της ισχυρής παρουσίας Ελληνοκυπρίων ψηφοφόρων στις βρετανικές εκλογές. Ο Urbancic ανέφερε ότι θα έθετε την ελληνοκυπριακή ομογένεια της Νέας Υόρκης μπροστά στο δίλημμα, κατά πόσο επιθυμούν μια ισορροπημένη λύση ή να προκαλούν ταραχές στη διεθνή κοινότητα. Και οι δύο συμφώνησαν ότι «η Τουρκία, την οποία συχνά οι Ελληνοκύπριοι κατηγορούν ως το κύριο εμπόδιο για την λύση, δεν ήταν στην

πραγματικότητα το πρόβλημα αυτή την φορά».

Δ. Στις 26 Φεβρουαρίου 2009 ο Ντάουνερ είχε αποστείλει στην Σόνια Μπάχμαν την ακόλουθη επιστολή για το ζήτημα του Λιμνίτη, η οποία είναι ενδεικτική του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζει τις διαπραγματεύσεις και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας: «Δεν έγινε τίποτα στο θέμα του Λιμνίτη. Τίποτα. Κουνούν απλώς τα χέρια τους και με περιμένουν να γυρίσω πίσω. Κρίμα που πήγα σε κρουαζιέρα ως λέκτορας, ενώ έπρεπε να τους κρατώ τα χεράκια. Είναι σαν παιδιά (they’re like children)».

Ε. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα απόρρητο εσωτερικό σημείωμα ημερομηνίας 11 Ιουλίου 2009, που αποστάληκε προς τον Ντάουνερ από τον Γιάσερ Σάμπρα. Το σημείωμα ετοιμάστηκε, μετά από συνεδρία της ομάδας Ντάουνερ με τις δύο αποστολές του ΟΗΕ στην Κύπρο, την UNFICYP και την UNDP και συνιστά συμβουλές προς τον Ντάουνερ, σχετικά με την εικόνα που πρέπει να προωθεί προς τα έξω σε σχέση με τα καθήκοντά του. Το κείμενο περιλαμβάνει τις ακόλουθες παραγράφους: •Να

χρησιμοποιείτε περισσότερο πληρεξούσιους για την παράδοση μηνυμάτων (ο Τσιελεπής άρχισε να δίνει ομιλίες για το ομοσπονδιακό σύστημα, ο Ρολάνδης και ο Βασιλείου προειδοποιούν για την έλλειψη λύσης κ.ο.κ.) •Να χρησιμοποιείτε μηνύματα φόβου προσεκτικά»

Στ. Μετά από ενημέρωση που έλαβε για τη διοργάνωση συλλαλητηρίου με αφορμή την πέμπτη επέτειο του ‘όχι’ των Ελληνοκυπρίων στο σχέδιο Ανάν, στις 24 Απριλίου 2009, το οποίο θα προσφωνούσαν οι Γεράσιμος Αρσένης και Βάσος Λυσσαρίδης, η Σόνια Μπάχμαν σχολίασε «Αχ όχι. Απαρχή μιας νέας εκστρατείας του αντί». Ο Αλεξάντερ Ντάουνερ απάντησε στην Μπάχμαν με την εξής αλαζονική τοποθέτηση: «Τώρα θα πρέπει να νικήσουν εμένα. Δεν θα το πετύχουν», τοποθετώντας από μόνος του τον εαυτό του στον αντίποδα όσων είχαν ψηφίσει «όχι» το 2004, δηλαδή του 76% των Ελληνοκυπρίων.

Ζ. Στις 13 Μαρτίου 2009 κατά την συνάντηση Χριστόφια και Ταλάτ ο Ζεριχούν προσέγγισε το ζήτημα της «πολιτοποίησης» των Κοκκίνων ως ακολούθως: «Η μεταφορά πολιτών στον θύλακα , θα μπορούσε να συνιστά το ‘φύλλο συκής’, που να επιτρέψει την προμήθεια αγαθών και καυσίμων». Ο Ζεριχούν δηλαδή εισηγήθηκε ξεκάθαρα ότι η μεταφορά πολιτών στον θύλακα των Κοκκίνων θα λειτουργούσε ως ένα «φύλλο συκής», για να επιτραπεί η προμήθεια καυσίμων την οποία ζητούσε η τουρκοκυπριακή πλευρά

και η οποία για την ελληνοκυπριακή πλευρά συνιστούσε κόκκινη γραμμή της διαπραγμάτευσης. Ουσιαστικά ο Ζεριχούν εισηγήθηκε πως με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να ξεγελαστεί η κυπριακή κοινή γνώμη. Και όλα αυτά διαδραματίζονταν στην παρουσία του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο οποίος δεν αντέδρασε σε όσα ανέφερε ο Ζεριχούν.

Η. Σε εσωτερικό σημείωμα του Ζεριχούν ημερομηνίας 26 Ιουνίου 2009, σε σχέση με το πραγματικό νόημα της συμφωνίας για τον Λιμνίτη, στο οποίο αναφέρεται: «Αν και ο ρόλος της UNFICYP παρέχει την απαιτούμενη κάλυψη και για τις δύο πλευρές, στην πραγματικότητα ο ρόλος μας είναι ελάχιστος, περιορισμένος ουσιαστικά στο να συνοδεύουμε οχήματα μερικές φορές την εβδομάδα. Η ασαφής γλώσσα της συμφωνίας επιτρέπει στο καθεστώς να λειτουργεί στη βάση σχέσεων εμπιστοσύνης και με βάση την

αρχή ‘μην ρωτήσεις και δεν θα πω’ (don’t ask, don’t tell). Οποιαδήποτε εξέταση στην οποία τυχόν θα μπορούσαμε να προβούμε, θα είναι περιστασιακή και θα στοχεύει μόνο στην προστασία απέναντι σε χονδροειδείς παραβιάσεις».

Θ. Στις 2 Δεκεμβρίου 2008 ο Ταλάτ διαφώνησε με τον Χριστόφια ως προς την ύπαρξη ενός λαού στην Κύπρο. Παρατήρησε πως αντί ο Χριστόφιας να αποδεχθεί την πραγματικότητα, δηλαδή την ύπαρξη δύο λαών, προσπαθούσε να την αρνηθεί ώστε να αποφύγει τις ενδεχόμενες συνέπειες, ιδιαίτερα ως προς το θέμα της αυτοδιάθεσης. Εντούτοις, ο στόχος του Ταλάτ και της ομάδας του δεν ήταν επί του παρόντος, η

διαίρεση του νησιού και κατά συνέπεια οι Ελληνοκύπριοι δεν θα έπρεπε να αποφεύγουν να αναφέρονται στην ύπαρξη δύο λαών. Τόνισε πως μπορούσε να αναφερθεί μόνο στις επιδιώξεις της τουρκοκυπριακής πλευράς «επί του παρόντος», εφόσον η παρούσα κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να δεσμεύσει μελλοντικές κυβερνήσεις. Διευκρινίζοντας, ο Ταλάτ σχολίασε ότι ο λόγος που αναφέρεται σε δύο λαούς, αν και ο στόχος δεν είναι η άσκηση χωριστού δικαιώματος αυτοδιάθεσης, είναι διότι στο μέλλον κάποια άλλη

κυβέρνηση θα μπορούσε να αξιοποιήσει την αναφορά κατά τρόπο που να δικαιολογήσει μια παρόμοια απαίτηση για άσκηση του δικαιώματος χωριστής αυτοδιάθεσης. Ως εκ τούτου ήταν προτιμότερο για την τουρκοκυπριακή πλευρά να διατηρηθεί η εποικοδομητική ασάφεια.

Ι. Σε συνάντησή της με τον σύμβουλο του ΟΗΕ επί ζητημάτων εκτελεστικής εξουσίας John McGarry στις 21 Ιουλίου 2009, η τουρκοκυπριακή πλευρά τόνισε ότι δεν επιθυμούσε να αφήσει την προστασία της τουρκοκυπριακής συνιστώσας πολιτείας σε ομοσπονδιακό επίπεδο. Ως εκ τούτου επιδίωκαν να ρυθμίσουν τις αρμοδιότητες επί ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής σε επίπεδο συνιστωσών πολιτειών. Σε εσωτερικό

σημείωμα του McGarry αναφέρονται τα ακόλουθα: «Αυτό είναι τμήμα μιας ευρύτερης τουρκοκυπριακής στρατηγικής, ώστε να διασφαλιστεί πως οι συνιστώσες πολιτείες είναι ισότιμοι συνεταίροι των ομοσπονδιακών αρχών. Αυτή η στρατηγική συνδέεται με την σειρά της με την γενική άποψη ότι υπάρχουν δύο λαοί στην Κύπρο και ότι οι λαοί αυτοί αντιπροσωπεύονται από την αντίστοιχη συνιστώσα πολιτείας αντί από τις ομοσπονδιακές αρχές».

ΙΑ. Στην συνεδρία της 24ης Μαρτίου 2009, σε ερώτηση κατά πόσο η ελληνοκυπριακή πλευρά θα εναντιωνόταν στις μόνιμες παρεκκλίσεις, αν η λύση μπορούσε να βρεθεί μόνο μέσα από αυτές, ο Πρόεδρος Χριστόφιας απάντησε πως ήταν διατεθειμένος να συζητήσει το ζήτημα, αφήνοντας ουσιαστικά να εννοηθεί πως το θέμα των παρεκκλίσεων δεν είναι κόκκινη γραμμή για την ελληνοκυπριακή πλευρά. Σχολιάζοντας την στάση του Χριστόφια ο Ζεριχούν ανέφερε σε εσωτερικό του σημείωμα ότι: «Ο Χριστόφιας διευκρίνισε πως αν και εξακολουθεί να απορρίπτει εγγυημένη πλειοψηφία γης στην τουρκοκυπριακή συνιστώσα πολιτεία, εντούτοις είναι διατεθειμένος να συζητήσει ως αντάλλαγμα μια (μόνιμη) διευθέτηση σε σχέση με την άσκηση των πολιτικών δικαιωμάτων. Στο βαθμό που αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει την διασφάλιση των τουρκοκυπριακών θέσεων ως προς την διζωνικότητα, η στάση αυτή συνιστά πρόοδο».

ΙΒ. Σε εσωτερικό σημείωμα του εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ John McGarry τον Ιούνιο του 2009 αναφέρονται τα ακόλουθα: «Είναι ειρωνικό ότι η ελληνοκυπριακή θέση ως προς την εκ περιτροπής προεδρία και την διανομή της εξουσίας είναι σύμφωνη με το σχέδιο Ανάν, ενώ η τουρκοκυπριακή θέση είναι πιο ακραία από το Ανάν. Κατά την άποψή μου οι Τουρκοκύπριοι έχουν υιοθετήσει ακραίες θέσεις στο θέμα της εκ περιτροπής προεδρίας και της διανομής της εξουσίας, έτσι ώστε να μπορούν να τις ανταλλάξουν για παραχωρήσεις σε άλλες πτυχές των διαπραγματεύσεων».

ΙΓ. Στις 4 Φεβρουαρίου 2008 ο Ταλάτ υπέβαλε στον Χριστόφια πως το Τουρκικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και το ΑΚΕΛ διαπραγματεύονταν ανεπίσημα στην βάση του σχεδίου Ανάν μόλις πριν ένα χρόνο, δηλαδή το 2007. «Πώς μπορείς να επιμένεις λοιπόν ότι το σχέδιο Ανάν είναι νεκρό, όταν μαζί συζητούσαμε ανεπίσημα με βάση το σχέδιο Ανάν πριν από ένα μόλις χρόνο», ρώτησε. Ο Χριστόφιας απάντησε πως αυτό είναι αλήθεια, αλλά τώρα δεν είναι το ΑΚΕΛ και το Τουρκικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα που διαπραγματεύονται.

ΙΔ. Σε συνάντησή του με τον Ταλάτ στις 16 Φεβρουαρίου 2009, ο Ντάουνερ τον διαβεβαίωσε ότι οι θέσεις των Ελληνοκυπρίων στηρίζονταν στην «πολιτική ανάγκη ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να νομίζουν ότι έχουν επιλογή ως προς το τι θα πράξουν αναφορικά με τις περιουσίες τους». Η ελληνοκυπριακή πλευρά τον είχε όμως διαβεβαιώσει ότι στην πράξη δεν θα επέστρεφε πέραν του 20% των Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων.

ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Ι. Παραβίαση Άρθρων του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ και Παρέμβαση στις Εσωτερικές Υποθέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας

1. Η δράση του κ. Ντάουνερ παραβιάζει αρχές των Ηνωμένων Εθνών και πρόνοιες του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ.

1.1. Σύμφωνα με το άρθρο 2, παρ. 7 του Καταστατικού Χάρτη, «καμιά διάταξη αυτού του Χάρτη δεν θα δίνει στα Ηνωμένα Έθνη το δικαίωμα να επεμβαίνουν σε ζητήματα που ανήκουν ουσιαστικά στην εσωτερική δικαιοδοσία οποιουδήποτε κράτους». Ο κ. Ντάουνερ προέβηκε σε ενέργειες, οι οποίες συνιστούν παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η ομάδα του ετοίμασε έγγραφα που αφορούν στο φακέλωμα πολιτικών, δημοσιογράφων και ιεραρχών. Αυτές οι ενέργειες συνιστούν ωμή παρέμβαση στην εσωτερική πολιτική και κοινωνική διεργασία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ουδεμία αρμοδιότητα ή εξουσία έχει ο κ. Ντάουνερ ή μέλη της ομάδας του να προβαίνουν σε τέτοιες ενέργειες. Όπως επίσης, η άμεση εμπλοκή του ιδίου και μελών της ομάδας του σε μια πολιτική εκστρατεία (εκτός του πλαισίου των συνομιλιών) η οποία αποβλέπει στην προώθηση συγκεκριμένων ιδεών για τη λύση του Κυπριακού προβλήματος, δεν συνάδει ούτε με τις αρχές και τις πρόνοιες του Καταστατικού Χάρτη, αλλά ούτε με τους όρους εντολής που έχει λάβει. Η προσπάθεια, τέλος, του ιδίου και της ομάδας του να σπείρουν τον φόβο και την ανασφάλεια στους Ελληνοκυπρίους για το μέλλον της Κύπρου συνιστούν απαράδεκτη παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Κυπριακής Δημοκρατία. Στο βιβλίο «Σημαδεμένη Τράπουλα» αποκαλύπτονται έγγραφα που στοιχειοθετούν τα πιο πάνω.

1.2. Σύμφωνα με το άρθρο 100 παρ. 1, «στην εκτέλεση των καθηκόντων τους, ο Γενικός Γραμματέας και το προσωπικό δεν θα ζητούν ούτε θα δέχονται οδηγίες από καμία κυβέρνηση ή από άλλη αρχή ξένη προς τον Οργανισμό. Θα αποφεύγουν οποιαδήποτε πράξη ασυμβίβαστη με τη θέση τους ως διεθνών υπαλλήλων και δεν θα είναι υπεύθυνοι παρά μόνο απέναντι στον Οργανισμό Σύμφωνα με το άρθρο 100 παρ. 2, «κάθε Μέλος των Ηνωμένων Εθνών αναλαμβάνει την υποχρέωση να σέβεται τον αποκλειστικά διεθνή χαρακτήρα των καθηκόντων του Γενικού Γραμματέα και του προσωπικού και να μην προσπαθεί να τους επηρεάζει στην εκτέλεση του έργου τους».

1.2.1. Τουλάχιστον σε μία περίπτωση (βλ. επίσης πιο κάτω Μέρος ΙΙΙ, σημείο 4), δηλαδή στην περίπτωση της παρέμβασης για την αφαίρεση της παραγράφου 10 από την έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ (S/2009/248), οι ενέργειες του κ. Pascoe και του κ. Ντάουνερ συνιστούν παραβίαση των προνοιών του άρθρου 100 παρ. 1. Όπως επίσης, οι ενέργειες στις οποίες προέβηκε η Τουρκία στην ίδια περίπτωση συνιστά παραβίαση των προνοιών του άρθρου 100 παρ. 2.

1.2.2. Είναι απορίας άξιον για ποιους λόγους η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ γνώριζε για την αφαίρεση της παραγράφου, δεν προέβηκε σε επίσημη καταγγελία των κκ. Ντάουνερ και Pascoe ή οποιωνδήποτε άλλων αξιωματούχων του ΟΗΕ έχουν εμπλακεί, όπως επίσης δεν προέβηκε ούτε σε επίσημη καταγγελία της Τουρκίας. Στην επιστολή που απέστειλε ο κ. Χριστόφιας στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ (20 Μαΐου 2009), ενώ γίνεται σαφής αναφορά στην αφαίρεση της σχετικής παραγράφου από την έκθεση του Γενικού Γραμματέα, δεν γίνεται αναφορά στις πρόνοιες των άρθρων 100 παρ. 1 και 2, ούτε και γίνεται οποιαδήποτε καταγγελία των αξιωματούχων του ΟΗΕ και της Τουρκίας.

1.2.3. Είναι ενδιαφέρον να εξεταστεί κατά πόσο η κυβέρνηση έχει υπόψη της τις σχετικές πρόνοιες του Καταστατικού Χάρτη. Έχουν ενημερώσει τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας οι σύμβουλοί του; Εάν όχι, γιατί; Εάν ναι, γιατί δεν έγινε καταγγελία;

1.3. Είναι επίσης ενδιαφέρον να σημειωθούν οι αντιδράσεις αξιωματούχων του ΟΗΕ για την αφαίρεση της παραγράφου 10 και την επιστολή που απέστειλε ο κ. Χριστόφιας στον Γενικό Γραμματέα.

1.3.1. Στις 18 Μαΐου 2009, ο κ. Nicholas Haysom, Director of Peacekeeping and Humanitarian Affairs, Excecutive Office of the Secretary General έγραψε στον κ. Kim Won-soo, Deputy Chef de Cabinet and Special Adviser to the Secretary-General, τα εξής: “The Cyprus report was signed off by you on friday and issued the same afternoon as a cleared report. It has gone out to SC members as an advance copy. After some very strong demarches from the Turkish Gov , DPA have now asked for the report to be amended. Two are substantive but minor amendments. The third is the deletion of the reference in the report to the controversial EUCJ ruling on Greek Cypriot property in N Cyprus. Horst has advised that this is very unusual and will be questioned. It suggests that demarching an already issued report can be done and that it is possible to secure an amendment retrospectively. For my part I have been through the corrections with DPA and they seem well motivated, and are supported by USG Pascoe and SRSG Downer. I have accordingly processed the amendment through the DSGs office but after speaking to

Horst, and being informed that the report's status is now that of a finally issued report, he suggested I get the SG's approval to effectively withdraw an issued report and reissue a corrected one”.

1.3.2. Η αντίδραση του Vijay Nambiar, Chef de Cabinet του κ. Γενικού Γραμματέα, ο οποίος υπηρέτησε ως Ειδικός Σύμβουλος του κ. Ανάν στη βαθμίδα του Under-Secretary-General, στον οποίο κοινοποιήθηκε το πιο πάνω μήνυμα, ήταν η εξής: «I have no problem except that this could elicit a

similar response from the other side. Try to get it done swiftly and discreetly.”

1.3.3. Η αντίδραση της κ. Elisabeth Spehar (DPSA UNFICYP’s acting Chief of Mission), στην οποία κοινοποιήθηκε η πιο πάνω στιχομυθία ήταν να την κοινοποιήσει στην κ. Sonja Bachman (ειδικό βοηθό του κ. Ντάουνερ), με τη διαβεβαίωση ότι το ζήτημα αυτό θα λυθεί, και να ζητήσει να ενημερωθεί ο κ.

Ντάουνερ.

1.4. Η επιστολή που απέστειλε ο κ. Χριστόφιας στον Γενικό Γραμματέα προκάλεσε την αντίδραση του κ. David Harland (Director, Europe Latin America Division). Ο κ. Harland αντιδρούσε στην αποστολή ενός εσωτερικού μηνύματος του κ. Kayo Gotoh (Special Political Affairs Officer, Political, Peacekeeping and Humanitarian Unit, Executive Office of the Secretary General), με το οποίο κοινοποιούσε την επιστολή του κ. Χριστόφια.2 O κ. Harland έγραψε τα εξής (21 Μαΐου 2009): «The fact that we now have the President of a Member State directly criticizing the Secretary-General seems to be a problem basically of our own making. Advance copies of the Secretary-General's report were issued to the Council and to the parties -- using language approved, among others, by Mr. Pascoe. Turkey then read the report, and decided it didn't like the reference to certain incovenient facts (eg the recent decision of the European Court of Justice). Turkey then approached Mr. Pascoe, to try to get DPA to have the report changed, to delete reference to the facts that they didn't like. Incredibly, this was agreed by the 38th floor (without consulting DPKO, as the issuing department of the report). This opened the door to criticism from the other side, against which we have no real argument. After all, if one side can have things changed in a published document, why can't the Government of the Member State affected ask for the same right? In our view, we have made serious errors that have left the Organization and the Secretary-General exposed. A review -- or just a  reconfirmation -- of our practices with respect to the production of SG reports might be in order. My recommendation would be to issue the report as originally circulated. How can we now just come down on the side of the Turkish demarche, and ignore the demarche for the President of the Member State whose territory is the subject of the report?”

1.5. Η αντίδραση της κ. Spehar όταν διάβασε αυτό το μήνυμα ήταν να στείλει ένα μήνυμα στην κ. Sonja Bachman (23 Μαΐου 2009), γράφοντας τα εξής: “How has the reaction to the report been in Cyprus, in the framework of your contacts with the sides? I am not at HQ, so I have not seen any cables. Given David Harland's well-circulated outburst, I wonder if he has read the same letter I have. It is a pretty standard response to points that have been made also in prior reports. With respect to the removal of the Orams para, the President merely expresses "surprise" and does not provide a very vigorous counter-argument for keeping it in. As for the final para of the letter which accuses the Secretariat of "indirectly" posing December as a deadline, well, there is nothing in the report, in my view, that even remotely suggests that we are aiming for a specific deadline. ED Cyprus Desk, we should prepare a draft reply, using as a reference SG responses from prior years”.

1.6. Αυτές οι αντιδράσεις χρήζουν ανάλυσης και προβληματισμού.

2. Όπως παρατηρούν αξιωματούχοι του ΟΗΕ, οι πιο πάνω ενέργειες των κ. Ντάουνερ και Pascoe πλήττουν το κύρος και την αξιοπιστία του ΟΗΕ. Βεβαίως υπάρχουν και αξιωματούχοι που δεν βλέπουν κανένα πρόβλημα. Ανεξάρτητα από αυτές τις αντιδράσεις, κάθε κράτος έχει το δικαίωμα στην αυτοπροστασία και αυτό το δικαίωμα οφείλει να το επικαλείται, όταν μάλιστα προκύπτουν ζητήματα που

αφορούν παραβίαση αρχών και προνοιών του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ. Σε καμία περίπτωση η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν προέβηκε σε καταγγελία των γεγονότων που αναφέρονται και τεκμηριώνονται πιο πάνω.

ΙΙ. Ελλιπής ή/και Παραπλανητική Ενημέρωση

1. Παρατηρήθηκε ελλιπής ή/και παραπλανητική ενημέρωση μελών της ομάδας Ντάουνερ. Μερικά ενημερωτικά σημειώματα και έγγραφα τα οποία ετοιμάζονται μετά από την κατάθεση εγγράφων στο τραπέζι των συνομιλιών δεν ανταποκρίνονται με ακρίβεια στις θέσεις των δύο κοινοτήτων και δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις. Γίνεται αναφορά σε έγγραφα και σημειώματα που αφορούν το κεφάλαιο «Ασφάλεια και Εγγυήσεις».

2. Τρεις μέρες πριν από τη συνάντηση της 9ης Ιουλίου 2009 (δηλαδή την πρώτη συνάντηση των ηγετών των δύο κοινοτήτων, που έγινε για να συζητήσουν ζητήματα που άπτονται του Κεφαλαίου «Ασφάλεια και Εγγυήσεις»), ο κ. Wlodek Cibor (το μέλος της ομάδας Ντάουνερ που παρακολουθεί τις συζητήσεις στο επίπεδο των απευθείας διαπραγματεύσεων, όπως επίσης και στο επίπεδο της Ομάδας Εργασίας για το Κεφάλαιο της Ασφάλειας και των Εγγυήσεων και στο επίπεδο των συναντήσεων του κ. Ντάουνερ με αντιπροσώπους των δύο κοινοτήτων για ζητήματα ασφάλειας και εγγυήσεων) ετοίμασε ένα σημείωμα για τις αποκλίσεις ανάμεσα στις θέσεις των δύο κοινοτήτων. Σε αυτό υπάρχουν ανακριβείς αναφορές που

δημιουργούν εντυπώσεις. Παρατίθεται ένα παράδειγμα:

2.1. Αφού κάνει αναφορά στις αποκλίσεις που υπάρχουν για τη Συνθήκη Εγγυήσεων—όπως αυτές παρουσιάζονταν μέχρι την 6η Ιουλίου 2009, δηλαδή την ημέρα όπου ετοίμασε το προσχέδιό του—προσθέτει το εξής: “In their opening statement on Security and Guarantees on 9 July the TkCyp side signaled readiness to adapt the Treaty of Guarantee to the future federal state structure. This could mean limiting the right of unilateral action and narrowing the gap on this issue”.

3. Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς τον τρόπο με τον οποίο ο κ. Cibor κατέληξε σε αυτό το συμπέρασμα. Η θέση η οποία κατατέθηκε γραπτώς από την τουρκοκυπριακή κοινότητα στις 9 Ιουλίου για τη Συνθήκη Εγγυήσεως είναι η εξής: “In view of the above, in the event of a comprehensive settlement, the 1960 Treaties of Guarantee and Alliance should remain in force an shall apply mutatis mutandis to the new state of affairs. The Treaty of Guarantee, in applying mutatis mutandis to the new state of affairs which will be established with the comprehensive settlement, should cover, in addition to the independence, territorial integrity, security and constitutional order of the new partnership state, the territorial integrity, security and constitutional order of the Constituent States as well. This is an essential element for the preservation of the bi-zonal character of our federation and the sustainability of the settlement. Necessary amendments will also have to be made to the Treaty of Establishment to reflect to the new state of affairs in Cyprus.”

3.1. Από τα πιο πάνω συνάγεται ότι το συμπέρασμα του κ. Cibor, δηλαδή η θέση του ότι η τοποθέτηση της τουρκοκυπριακής κοινότητας στις 9 Ιουλίου δύναται να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στις θέσεις των δύο κοινοτήτων, είναι αυθαίρετο. Αντίθετα, η θέση της τουρκοκυπριακής κοινότητας επαναλαμβάνει τις πρόνοιες τους σχεδίου Ανάν για τη Συνθήκη Εγγυήσεως και κάνει ένα ακόμα βήμα πέρα από αυτές τις πρόνοιες, με τη διατύπωση της άποψης ότι η προέκταση των προνοιών αυτών είναι αναγκαία για τη διατήρηση του διζωνικού χαρακτήρα της ομοσπονδίας και της βιωσιμότητας της διευθέτησης. Οι θέσεις που κατέθεσαν οι δύο πλευρές στις 9 Ιουλίου απλώς διατηρούν το χάσμα απόψεων. Συγκεκριμένα, οι θέσεις που κατάθεσε η τουρκοκυπριακή κοινότητα δεν σηματοδοτούν ουδεμία πρόοδο σε σχέση με τις παραδοσιακές της θέσεις σε αυτό το ζήτημα.

3.2. Το συμπέρασμα του κ. Cibor δεν περιορίζεται στο σημείωμα αυτό—όπως τελικά αυτό κατατέθηκε στις 10 Ιουλίου 2009—, αλλά επαναλαμβάνεται και στο επίσημο πρακτικό που ετοίμασε αμέσως μετά τη συνάντηση της 9ης Ιουλίου ο κ. Zerihoun και το οποίο αποστάληκε στους κκ. Pascoe, Downer και Le Roy. Αυτό το σημείωμα/πρακτικό της συνάντησης, όπως και το σημείωμα που κατατέθηκε στις 10 Ιουλίου και αναφέρεται πιο πάνω, αποτελούν την κύρια πηγή ενημέρωσης τόσο για αξιωματούχους του ΟΗΕ όσο και για άτομα τα οποία ενημερώνονται επίσημα ή/και ανεπίσημα από το προσωπικό του ΟΗΕ. Με απλά

λόγια, η εικόνα που κατασκευάζεται στα πρακτικά και τα σημειώματα είναι η εικόνα που έχουν τα ΗΕ και άτομα που ενημερώνονται από αξιωματούχους του ΟΗΕ για την πορεία των συνομιλιών στο Κυπριακό.

3.3. Στο εν λόγω πρακτικό γίνεται η εξής αναφορά3: “From this perhaps pessimistic picture however emerged an evolution of the positions on two frond, both from the TkCyps…The other slight click of light may be more significant, although the TkCyp intention was unclear. On the one hand, they presented the Treaty of Guarantee as needing to be applied mutatis mutandis as per the CSP

[Comprehensive Settlement Plan] of 2004 i.e. with no change in itself. At the same time, the Treaty was mentioned in the context of the constituent states and as essential to bizonality. Further, the Treaty of Establishment would have to be amended but again, it is unclear to that end. This may be a simple recognition of the new bizonal reality, which, of course, did not exist in 1960. Or more suspiciously, one might speculate this constitutes a new opening, touching on the more recent occasionally mooted idea of a right of intervention only over the TkCyp constituent state. The TCyp advancement of the concept of territorial integrity of the constituent states, and the GkCyp animus to the same, may also feed into this thinking”.

3.4. Είναι ξεκάθαρη η παραδοχή του συντάκτη του πιο πάνω κειμένου, όπως και του συντάκτη του κειμένου της 10ης Ιουλίου (πιθανόν να είναι ο ίδιος και στις δύο περιπτώσεις). Δεν πρόκειται, λοιπόν, για συμπέρασμα στη βάση των θέσεων που κατατίθενται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ή στην Ομάδα Εργασίας για την Ασφάλεια και τις Εγγυήσεις, αλλά για σπέκουλα, η οποία αποβλέπει στην προώθηση μιας πολιτικής θέσης, μιας συγκεκριμένης προσέγγισης για το υπό συζήτηση ζήτημα.

3.5. Τα συγκριμένα έγγραφα δίνουν σαφώς περισσότερη έμφαση στις τουρκικές θέσεις, τις οποίες ανακατασκευάζουν ως θέσεις οι οποίες προκαλούν αισιοδοξία.

3.6. Υπάρχουν φυσικά και άλλα ζητήματα, τα οποία έτυχαν ανάλογης παρουσίασης από τα ΗΕ σε σημειώματα και έγγραφα, όπως για παράδειγμα η αντίληψη των ΗΕ για την εναλλαγή θέσεων της τουρκοκυπριακής κοινότητας για το ζήτημα της αποστρατικοποίησης της Κύπρου που αφορά τη διάλυση των κυπριακών δυνάμεων. Αυτή η εναλλαγή χαρακτηρίζεται ως «πρόοδος» και σημειώνεται ότι με αυτό τον τρόπο ικανοποιείται η ελληνοκυπριακή κοινότητα. Από την άλλη, τα ΗΕ δεν δείχνουν ανάλογο ενδιαφέρον για τις θέσεις που παρουσιάζει η ελληνοκυπριακή κοινότητα στις συνομιλίες για την Ασφάλεια και τις Εγγυήσεις. Ουδεμία θέση της ελληνοκυπριακής κοινότητας χαρακτηρίστηκε ως προοδευτική. Τα έγγραφα τα οποία κατατίθενται σήμερα ενώπιον της Επιτροπής είναι αρκούντως διαφωτιστικά.

3.7. Το ερώτημα που προκύπτει είναι σαφές: Ποια είναι η άποψη ή/και η θέση της ελληνοκυπριακής κοινότητας και της Κυπριακής Δημοκρατίας για την κατάσταση αυτή;

ΙΙΙ. Η Εκτίμηση της Τουρκίας για το Έργο του κ. Ντάουνερ

Κατατίθενται σήμερα ενώπιον της Επιτροπής στοιχεία που αποκαλύπτουν την εκτίμηση της Τουρκίας για το έργο του κ. Ντάουνερ.

1. Σε συνάντηση του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών με τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, ο πρώτος (σύμφωνα με το πρακτικό της συνάντησης της 11ης Μαΐου 2009) “stated that Ankara was extremely supportive of the negotiations and appreciative of SASG [Special Adviser to the Secretary General] Downer’s work”.

2. Σε επιστολή του κ. Pascoe προς τον Τούρκο Υπουργό Εξωτερικών (8 Ιουλίου 2009) αναφέρονται και τα εξής: “On behalf of the Secretary-General, I would like to thank you for your letter of 22 June and for sharing your concerns on the negotiation process. We very much appreciate your Government’s support to the Special Adviser of the Secretary-General, Mr. Dowener, and the good offices.”

3. Είναι σαφές ότι η τουρκική κυβέρνηση εκφράζεται με σαφήνεια υπέρ του κ. Ντάουνερ και του έργου του. _εν μπορεί να γνωρίζει κάποιος τους λόγους για τους οποίους η τουρκική κυβέρνηση νοιώθει την ανάγκη να εκφραστεί με αυτό τον τρόπο έναντι του κ. Ντάουνερ. _εν υπάρχει οποιοδήποτε στοιχείο, από την άλλη, για τη θέση της κυπριακής κυβέρνησης έναντι του κ. Ντάουνερ.

4. Σε μια τουλάχιστον περίπτωση, η Τουρκία δεν δίστασε, στη βάση πληροφοριών που είχε, να παρέμβει στο έργο του κ. Ντάουνερ και να κάνει υποδείξεις, τις οποίες τα ΗΕ έλαβαν πολύ σοβαρά υπόψη. Σε ένα άκρως απόρρητο σημείωμα που αφορά τη συνάντηση του κ. Pascoe με τον κ. Ilkin (τον (τέως) μόνιμο αντιπρόσωπο της Τουρκίας στα ΗΕ) αναφέρεται το εξής: “Ambassador Ilkin stressed that Ankara was

not keen on surprises when it came to Mr. Downer’s facilitation efforts. If and when Mr. Downer, who appeared to be very active, was working on a “blue print” for a settlement, Ankara ought to be informed”. Ο κ. Pascoe διαβεβαίωσε ότι δεν υπάρχει τέτοιο ενδεχόμενο, δεσμεύτηκε να τηλεφωνήσει στον κ. Ντάουνερ για να τον ρωτήσει σχετικά και υποσχέθηκε ότι θα ενημέρωνε την Άγκυρα άμεσα για το θέμα. “Ambassador Ilkin urged Mr. Pascoe to talk to Mr. Zerihoun, the Special Representative of the Secretary-General in Cyprus to ensure that the latter was more careful when referring to the Cyprus problem. He criticized the use of the words “units of federation” in his statement to the press on 5 January, as well as an article on the UNFICYP website which referred to the “pseudo state”. Such terminologies were unacceptable, he added. Mr. Pascoe promised to talk to Mr. Zerihoun and to ask him to be more careful”.

4.1. Την αμέσως επόμενη μέρα (30 Ιανουαρίου) ο κ. Pascoe έστειλε σημείωμα στους κκ. Ντάουνερ και Zerihoun (με κοινοποίηση στον κ. Le Roy). Στις παραγράφους

3 και 4 αναφέρονται τα εξής: “Ambassador Ilkin stressed that Ankara insisted on being consulted on any major proposals SASG Downer might have in store at present or in future. Expressing surprise at this request, I assured Ambassador Ilkin that there was no such proposal at present and that I would consult him if something of this kind ever materialized. Ambassador Ilkin also urged the UN to exercise great care in its terminology when referring to the Cyprus problem. The use of words such as “federal units” or “pseudo state,” as happened in a recent article posted on the UNFICYP website, was unacceptable. I promised to talk to SASG Downer and DSASG Zerihoun about the issue.”

4.2. Η ενέργεια του Pascoe, όπως επίσης και η παρέμβαση του κ. Ilkin, ελέγχονται στο πλαίσιο των προνοιών του άρθρου 100 παρ. 1 και 2 του Καταστατικού Χάρτη, όπως αναφέρονται πιο πάνω.

4.3. Προκύπτει το εξής ερώτημα: Υπήρξε οποιαδήποτε αντίδραση της κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στις ενέργειες της τουρκικής κυβέρνησης και αξιωματούχων του ΟΗΕ για ζητήματα που άπτονται των προνοιών του Καταστατικού Χάρτη;

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τεκμηριώνεται, πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας, η απρεπής και προσβλητική δράση του κ. Ντάουνερ, της ομάδας του, άλλων αξιωματούχων του ΟΗΕ, όπως και αξιωματούχων τρίτων κρατών. Το παρασκήνιο στο Κυπριακό αποκαλύπτεται και προκαλεί σοβαρό προβληματισμό.

 Πως μπορεί η κοινωνία των πολιτών να αντιδράσει μπροστά σε τέτοια φαινόμενα; Μπορεί ο ΟΗΕ να αποκτήσει κύρος και αξιοπρέπεια στο σύστημα διεθνών σχέσεων; Γιατί η πολιτική ηγεσία ανέχεται αυτές τις συμπεριφορές;

Αυτά είναι μόνο μερικά ερωτήματα τα οποία μπορούμε να συζητήσουμε στη συνέχεια.